|
3.29.1 | | devahūtir uvāca lakṣaṇaṁ mahad-ādīnāṁ prakṛteḥ puruṣasya ca svarūpaṁ lakṣyate ’mīṣāṁ yena tat-pāramārthikam |
3.29.2 | | yathā sāṅkhyeṣu kathitaṁ yan-mūlaṁ tat pracakṣate bhakti-yogasya me mārgaṁ brūhi vistaraśaḥ prabho |
3.29.3 | | virāgo yena puruṣo bhagavan sarvato bhavet ācakṣva jīva-lokasya vividhā mama saṁsṛtīḥ |
3.29.4 | | kālasyeśvara-rūpasya pareṣāṁ ca parasya te svarūpaṁ bata kurvanti yad-dhetoḥ kuśalaṁ janāḥ |
3.29.5 | | lokasya mithyābhimater acakṣuṣaś ciraṁ prasuptasya tamasy anāśraye śrāntasya karmasv anuviddhayā dhiyā tvam āvirāsīḥ kila yoga-bhāskaraḥ |
3.29.6 | | maitreya uvāca iti mātur vacaḥ ślakṣṇaṁ pratinandya mahā-muniḥ ābabhāṣe kuru-śreṣṭha prītas tāṁ karuṇārditaḥ |
3.29.7 | | śrī-bhagavān uvāca bhakti-yogo bahu-vidho mārgair bhāmini bhāvyate svabhāva-guṇa-mārgeṇa puṁsāṁ bhāvo vibhidyate |
3.29.8 | | abhisandhāya yo hiṁsāṁ dambhaṁ mātsaryam eva vā saṁrambhī bhinna-dṛg bhāvaṁ mayi kuryāt sa tāmasaḥ |
3.29.9 | | viṣayān abhisandhāya yaśa aiśvaryam eva vā arcādāv arcayed yo māṁ pṛthag-bhāvaḥ sa rājasaḥ |
3.29.10 | | karma-nirhāram uddiśya parasmin vā tad-arpaṇam yajed yaṣṭavyam iti vā pṛthag-bhāvaḥ sa sāttvikaḥ |
3.29.11-12 | | mad-guṇa-śruti-mātreṇa mayi sarva-guhāśaye mano-gatir avicchinnā yathā gaṅgāmbhaso ’mbudhau lakṣaṇaṁ bhakti-yogasya nirguṇasya hy udāhṛtam ahaituky avyavahitā yā bhaktiḥ puruṣottame |
3.29.13 | | sālokya-sārṣṭi-sāmīpya- sārūpyaikatvam apy uta dīyamānaṁ na gṛhṇanti vinā mat-sevanaṁ janāḥ |
3.29.14 | | sa eva bhakti-yogākhya ātyantika udāhṛtaḥ yenātivrajya tri-guṇaṁ mad-bhāvāyopapadyate |
3.29.15 | | niṣevitenānimittena sva-dharmeṇa mahīyasā kriyā-yogena śastena nātihiṁsreṇa nityaśaḥ |
3.29.16 | | mad-dhiṣṇya-darśana-sparśa- pūjā-stuty-abhivandanaiḥ bhūteṣu mad-bhāvanayā sattvenāsaṅgamena ca |
3.29.17 | | mahatāṁ bahu-mānena dīnānām anukampayā maitryā caivātma-tulyeṣu yamena niyamena ca |
3.29.18 | | ādhyātmikānuśravaṇān nāma-saṅkīrtanāc ca me ārjavenārya-saṅgena nirahaṅkriyayā tathā |
3.29.19 | | mad-dharmaṇo guṇair etaiḥ parisaṁśuddha āśayaḥ puruṣasyāñjasābhyeti śruta-mātra-guṇaṁ hi mām |
3.29.20 | | yathā vāta-ratho ghrāṇam āvṛṅkte gandha āśayāt evaṁ yoga-rataṁ ceta ātmānam avikāri yat |
3.29.21 | | ahaṁ sarveṣu bhūteṣu bhūtātmāvasthitaḥ sadā tam avajñāya māṁ martyaḥ kurute ’rcā-viḍambanam |
3.29.22 | | yo māṁ sarveṣu bhūteṣu santam ātmānam īśvaram hitvārcāṁ bhajate mauḍhyād bhasmany eva juhoti saḥ |
3.29.23 | | dviṣataḥ para-kāye māṁ mānino bhinna-darśinaḥ bhūteṣu baddha-vairasya na manaḥ śāntim ṛcchati |
3.29.24 | | aham uccāvacair dravyaiḥ kriyayotpannayānaghe naiva tuṣye ’rcito ’rcāyāṁ bhūta-grāmāvamāninaḥ |
3.29.25 | | arcādāv arcayet tāvad īśvaraṁ māṁ sva-karma-kṛt yāvan na veda sva-hṛdi sarva-bhūteṣv avasthitam |
3.29.26 | | ātmanaś ca parasyāpi yaḥ karoty antarodaram tasya bhinna-dṛśo mṛtyur vidadhe bhayam ulbaṇam |
3.29.27 | | atha māṁ sarva-bhūteṣu bhūtātmānaṁ kṛtālayam arhayed dāna-mānābhyāṁ maitryābhinnena cakṣuṣā |
3.29.28 | | jīvāḥ śreṣṭhā hy ajīvānāṁ tataḥ prāṇa-bhṛtaḥ śubhe tataḥ sa-cittāḥ pravarās tataś cendriya-vṛttayaḥ |
3.29.29 | | tatrāpi sparśa-vedibhyaḥ pravarā rasa-vedinaḥ tebhyo gandha-vidaḥ śreṣṭhās tataḥ śabda-vido varāḥ |
3.29.30 | | rūpa-bheda-vidas tatra tataś cobhayato-dataḥ teṣāṁ bahu-padāḥ śreṣṭhāś catuṣ-pādas tato dvi-pāt |
3.29.31 | | tato varṇāś ca catvāras teṣāṁ brāhmaṇa uttamaḥ brāhmaṇeṣv api veda-jño hy artha-jño ’bhyadhikas tataḥ |
3.29.32 | | artha-jñāt saṁśaya-cchettā tataḥ śreyān sva-karma-kṛt mukta-saṅgas tato bhūyān adogdhā dharmam ātmanaḥ |
3.29.33 | | tasmān mayy arpitāśeṣa- kriyārthātmā nirantaraḥ mayy arpitātmanaḥ puṁso mayi sannyasta-karmaṇaḥ na paśyāmi paraṁ bhūtam akartuḥ sama-darśanāt |
3.29.34 | | manasaitāni bhūtāni praṇamed bahu-mānayan īśvaro jīva-kalayā praviṣṭo bhagavān iti |
3.29.35 | | bhakti-yogaś ca yogaś ca mayā mānavy udīritaḥ yayor ekatareṇaiva puruṣaḥ puruṣaṁ vrajet |
3.29.36 | | etad bhagavato rūpaṁ brahmaṇaḥ paramātmanaḥ paraṁ pradhānaṁ puruṣaṁ daivaṁ karma-viceṣṭitam |
3.29.37 | | rūpa-bhedāspadaṁ divyaṁ kāla ity abhidhīyate bhūtānāṁ mahad-ādīnāṁ yato bhinna-dṛśāṁ bhayam |
3.29.38 | | yo ’ntaḥ praviśya bhūtāni bhūtair atty akhilāśrayaḥ sa viṣṇv-ākhyo ’dhiyajño ’sau kālaḥ kalayatāṁ prabhuḥ |
3.29.39 | | na cāsya kaścid dayito na dveṣyo na ca bāndhavaḥ āviśaty apramatto ’sau pramattaṁ janam anta-kṛt |
3.29.40 | | yad-bhayād vāti vāto ’yaṁ sūryas tapati yad-bhayāt yad-bhayād varṣate devo bha-gaṇo bhāti yad-bhayāt |
3.29.41 | | yad vanaspatayo bhītā latāś cauṣadhibhiḥ saha sve sve kāle ’bhigṛhṇanti puṣpāṇi ca phalāni ca |
3.29.42 | | sravanti sarito bhītā notsarpaty udadhir yataḥ agnir indhe sa-giribhir bhūr na majjati yad-bhayāt |
3.29.43 | | nabho dadāti śvasatāṁ padaṁ yan-niyamād adaḥ lokaṁ sva-dehaṁ tanute mahān saptabhir āvṛtam |
3.29.44 | | guṇābhimānino devāḥ sargādiṣv asya yad-bhayāt vartante ’nuyugaṁ yeṣāṁ vaśa etac carācaram |
3.29.45 | | so ’nanto ’nta-karaḥ kālo ’nādir ādi-kṛd avyayaḥ janaṁ janena janayan mārayan mṛtyunāntakam |
|